درخت نشانه قدرت خداوند
درخت آیت بیبدیل خداشناسی و نشانه بینظیر قدرت پروردگار است . سورهای است سرشار از آیات توحید و یکتاپرستی که در کتاب طبیعت به صورتهای مختلف واشکال متفاوت دیده میشود . همانگونه که هر یک از سورههای قرآن کریم، فارغ از کوتاهی و بلندی و تعداد آیات، نشانهای بر علم و حکمت بیانتهای خداوند هستند، هریک از درختان نیز ـ جدای از عوارضی نظیر طول قامت، نوع محصولات و شکل و شمایل ظاهری ـ به تنهایی آیتی بر قدرت و توانایی و علم آن ذات مقدس و لایتناهی میباشند.
برگ درختان سبز در نظر هوشیار هر ورقش دفتری است معرفت کردگار
در آیه 60 از سوره مبارکه نمل، پس از اشاره به آفرینش آسمانها و زمین و نزول باران از آسمان، به رویش بستانها اشاره شده، سپس به این نکته مهم پرداخته میشود که ای انسانها به کیفیت ایجاد حیات در درختان بنگرید که اگر آن نیروی حیاتدهنده و آن دم عیسوی زندگی بخش، از جانب خداوند نبود، هرگز قادرنبودید که آنها را رویانیده و از محصولشان برخوردار شوید .« امن خلق السموات و الارض و انزل لکم من السماء مآء فانبتنابه حدائق ذات بهجة ما کان لکم ان تنبتوا شجرهاء اله مع اله بل هم قوم یعدلون ». آری، در امر رویش درختان و رشد و نمو آنها کار ما آدمیان « تنها بذرافشانی و آبیاری است، اما کسی که حیات را در دل این بذر آفریده و به نور آفتاب و قطرات حیات بخش باران و ذرات خاک فرمان میدهد تا این دانه را برویانید، تنها خداست.»
استفاده از درخت برای تمثیل در قرآن
خداوند عزیز در آیات متعددی از قرآن کریم، برای تفهیم بعضی از حقایق معنوی از گروهی از آفریدههای قدرت خویش استفاده کرده که از جمله آنها میتوان به « درخت » اشاره نمود . به عنوان مثال در آیه 24 سوره مبارکه ابراهیم آمده است :
« الم تر کیف ضرب الله مثلاً کلمة طیبة کشجرة طیبة اصلها ثابت و فرعها فی السماء »
در این آیه شریفه، خداوند عزیز کلمه طیبه را به درختی تنومند و پربرگ و بار تشبیه فرموده که دارای ریشهای محکم و استوار میباشد و شاخههای انبوه و فراوانش پهنه آسمان را فراگرفته
سید محمد حسین طباطبایی یکی از مطرح ترین مفسران، فیلسوفان
و متألهان جهان اسلام در سه قرن اخیرمعتقد است:
« مراد از کلمه طیبه، عبارت است از عقاید حقی که ریشهاش در اعماق قلب و نهاد بشر جای دارد ... »
« و مثل کلمة خبیثة کشجرة خبیثة اجتثت من فوق الارض مالها من قرار »،
سخن از « کلمه خبیثه » در میان است و شباهت آن با « شجره خبیثه». در این آیه نیز اختلاف نظر بین مفسران بسیار است . مرحوم علامه طباطبایی میگویند: « کلمه خبیثه در مقابل کلمه طیبه است ... و مقصود ازکلمه خبیثه، شرک به خداست، که به درختی خبیث تشبیه شده، از جای کنده شده باشد و در نتیجه، اصل ثابت و قرار و آرام و معینی نداشته
آیه 60 سوره سوره اسراء نیز چنین آورده است :
« و اذا قلنا لک ان ربک احاط بالناس و ما جعلنا الرویا التی اریناک الا فتنة للناس و الشجرة الملعونة فی القرآن و نخوفهم فما یزیدهم الا طغیاناً کبیراً . خداوند، گروهی از آدمیان را به واسطه اعمال ناپسند و نیز خلق و خوی شیطانی به درختی تشبیه فرموده که مورد لعنت و نفرین خداوند قرار دارند . گویی آنها تماماً از یک ریشه و اصل بوده و همگی شاخ و برگهای آن درخت میباشند » .
مراد از « شجره ملعونه » در آیه مورد بحث، همانا منافقین هستند که :
« ... در ظاهر مسلمان بودند ، و تظاهربه اسلام میکردند و در میان مسلمانان، یا از راه فامیلی و یا از راه پیروزی عقیده و مسلک ، بقا و دوام یافته ودر اعصار بعدی هم فتنه مسلمانان شدند.
درختان درسجده و تسبیح خداوند هستند ای انسان چرا غافلی؟
l<1>l درخت و تسبیح خداوند در آیه 44 سوره اسرا می خوانیم « و ان من شی الا یسبح بحمده و لکن لاتفقهون تسبیحهم . و هیچ چیز نیست مگر اینکه در حال ستایش، تسبیح او می گوید ولی شما تسبیح آنها را در نمی یابید » با عنایت به این آیه و ده ها آیه نظیر آن، که همگی از تسبیج علی الدوام اجزای هستی حکایت میکنند، درمییابیم که درخت نیز به عنوان جزئی از عالم هستی، هماهنگ با سایر مخلوقات خداوند، صبح و شام به تسبیح، تحمید و تهلیل آفریننده توانای خویش مشغول است.
l<2>l درخت و سجده در برابر خداوند در آیه 18 از سوره مبارکه حج میخوانیم : « الم تران الله یسجد له من فی السموات و من فی الارض والشمس و القمر و النجوم و الجبال و الشجر والدواب و کثیر من الناس و ...
آیا نمیبینی که سجده میکنند برای خداوند و هر کس در آسمانها و زمین است و خورشید و ماه و ستارگان و کوهها و درختان و جنبندگان و بسیاری از مردم و ... »
در این آیه شریفه و همچنین آیه 6 از سوره مبارکه « الرحمن »، سخن از سجده موجودات در برابر ذات اقدس پروردگار به میان آمده و در کنار آنها از « درخت » نیز به عنوان یکی از این ساجدان یاد شده است و « سجده در لغت به معنای تذلل، خضوع و اظهار فروتنی است ».
منبع تفسیر نمونه